Rapport-Wennink: ESG als redding óf rem op onze welvaart?

Wat het rapport-Wennink zegt over de duurzame toekomst van Nederland

Begin september kreeg Peter Wennink, voormalig CEO van ASML, een duidelijke maar geen eenvoudige opdracht van het demissionair kabinet-Schoof: breng onafhankelijk advies uit over het toekomstige verdienvermogen van Nederland.
Op 12 december 2025 presenteerde hij zijn rapport in Nieuwspoort: rapport-Wennink. Wat Wennink drijft, is oprechte betrokkenheid bij ons land en een groeiende zorg over de richting die we opgaan.

Want ja, Nederland staat er nog altijd goed voor. We hebben slimme mensen, sterke bedrijven, een relatief stabiele samenleving en een hoge kwaliteit van leven. Maar, zo stelt Wennink scherp: dat succes is geen vanzelfsprekendheid meer. Het fundament waarop onze welvaart rust – innovatie, productiviteit, strategische relevantie – begint te verzakken. En als we blijven doormodderen, gaat dat direct voelbaar worden in banen, koopkracht en maatschappelijke samenhang.

Die waarschuwing staat niet op zichzelf. Mario Draghi trok eerder al aan de noodrem over het Europese concurrentievermogen. Europa – en Nederland dus ook – raakt langzaam maar zeker achterop ten opzichte van de VS en China. Minder investeringen, minder schaal, minder snelheid. Volgens Wennink is het inmiddels ook hier twee voor twaalf.

De hamvraag: welke rol speelt ESG in dit verhaal?
Is het een onderdeel van de oplossing, of juist een risico voor onze toekomstige welvaart?

ESG als onderdeel van het verdienvermogen

Wat opvalt in het rapport-Wennink, is dat hij economische groei nadrukkelijk koppelt aan maatschappelijke waarde. Niet als moreel sausje, maar als harde voorwaarde voor succes op de lange termijn.

Wie tussen de regels door leest, ziet dat ESG daar logisch in past – mits goed toegepast.

Wennink benadrukt onder andere:

• het belang van langetermijndenken in plaats van korte termijn optimalisatie,
• investeren in menselijk kapitaal (onderwijs, vaardigheden, arbeidsmarkt),
• het versterken van strategische autonomie op het gebied van technologie, energie en grondstoffen,
• en het creëren van maatschappelijk draagvlak voor economische keuzes.

Dat is in essentie gewoon ESG, zonder het zo te noemen:

• E (Environmental): energiezekerheid, klimaatbestendigheid, grondstoffenschaarste, innovatie
• S (Social): goed functionerende arbeidsmarkt, sociale cohesie, inclusieve groei
• G (Governance): voorspelbaar beleid, stabiel bestuur, duidelijke keuzes en consistentie

In die zin ziet Wennink ESG niet als ideologisch project, maar als sturingsinstrument. Een manier om bedrijven en beleid te richten op datgene wat Nederland economisch én maatschappelijk relevant houdt.

ESG is daarmee geen doel op zich, maar een middel om ons verdienvermogen toekomstbestendig te maken.

ESG moet economisch slim worden ingezet

De kernboodschap van het rapport-Wennink is eigenlijk verrassend eenvoudig:

Zonder verdienvermogen geen duurzame samenleving.
Zonder maatschappelijke legitimiteit geen houdbaar verdienvermogen.

ESG is daarmee geen last en geen luxe, maar een ontwerpfout of succesfactor, afhankelijk van hoe je het gebruikt.

Dat spanningsveld benoemt Wennink scherp, zonder het kind met het badwater weg te gooien.

Wat betekent dit concreet voor bedrijven, bestuurders en beleidsmakers?

De boodschap uit het rapport-Wennink blijft niet hangen op abstract niveau. Integendeel: hij raakt direct aan de dagelijkse praktijk van ondernemers, bestuurders en beleidsmakers. Voor ieder van hen betekent “betere ESG” iets anders.

Voor bedrijven: maak ESG weer werkbaar en strategisch

Voor veel bedrijven, en zeker voor het mkb, voelt ESG inmiddels als iets dat moet, niet als iets dat helpt. Wennink laat zien dat dat een gevaarlijke ontwikkeling is.

Voor bedrijven betekent dit:

• focus op materiële thema’s die écht impact hebben op je verdienmodel;

• gebruik ESG om innovatie en efficiëntie te versterken, niet om extra lagen administratie toe te voegen;

• koppel duurzaamheid expliciet aan productiviteit, kostenbeheersing en onderscheidend vermogen;

• durf keuzes te maken: niet alles hoeft tegelijk.

ESG werkt alleen als het bijdraagt aan betere beslissingen – niet als het vooral energie kost.

Voor bestuurders: stuur op richting, niet op vinkjes

Bestuurders spelen een sleutelrol in het voorkomen dat ESG verwordt tot compliance. Juist op bestuursniveau moet de vertaalslag worden gemaakt van ambities naar strategische keuzes.

Dat vraagt om:

• langetermijndenken in plaats van kwartaallogica;

• het expliciet verbinden van ESG-doelen aan strategie en risico’s;

• het durven prioriteren, ook als dat betekent dat niet elk ESG-thema evenveel aandacht krijgt;

• het bewaken van uitvoerbaarheid voor de organisatie.

Bestuurders die ESG reduceren tot rapportage, lopen het risico de kern te missen: toekomstbestendig verdienvermogen.

Voor beleidsmakers: maak duurzaamheid economisch mogelijk

Misschien wel de grootste verantwoordelijkheid ligt bij de overheid. Het rapport-Wennink is duidelijk: goede intenties zijn niet genoeg. Beleid moet bedrijven helpen vooruit te komen, niet vast te zetten.

Voor beleidsmakers betekent dit:

• minder stapeling van regels, meer samenhang en voorspelbaarheid;

• ruimte voor innovatie en experiment, ook als dat niet meteen perfect is;

• oog voor de uitvoerbaarheid bij het mkb, niet alleen bij grote corporates;

• duidelijke keuzes over waar Nederland wél en níet op inzet.

Zonder economisch realisme ondermijnt beleid zijn eigen duurzaamheidsdoelen.