Er zijn heel wat vooroordelen over duurzaamheid binnen bedrijven. Zo zou duurzaamheid vooral heel veel kosten. Daarmee wordt duurzaamheid een optie, je doet er wel of niet wat aan mee, afhankelijk van het budget wat je ervoor over hebt. Dit verouderde beeld rondom duurzaamheid lijkt steeds minder houdbaar. Toch zien we veel CFO’s en financieel verantwoordelijken worstelen met hun rol bij verduurzamen. Wanneer doe je het als CFO goed? Wil je wel verantwoordelijk zijn voor de nieuwe vorm van businesscases waar duurzaamheid om vraagt. Wanneer komt de omslag dat duurzaamheid een rendabele investering wordt, in plaats van een verstoring van een nu nog goedlopend productieproces. Dat veel processen überhaupt niet eeuwig houdbaar zijn en een bedrijf sowieso moet blijven innoveren, is de reden om het dan ook meteen duurzaam ‘voor de langere termijn’ te doen.
Transitie op verschillende niveaus
Niet alleen de activisten maar ook de gevestigde orde is steeds meer overtuigd van de noodzaak om productieprocessen te verduurzamen. Daarbij begint men het liefst bij zaken die het eerst zichtbaar en meetbaar zijn. Daarom is het van groot belang om juist de mensen binnen de organisatie die daarvan hun specialisme hebben gemaakt te betrekken bij de transitie naar verduurzamen. En dan hebben we het over afdeling Finance in een bedrijf. Zij hebben ook nu al een sleutelrol in de processen zichtbaar en meetbaar maken. Bovendien hebben ze ook een soort poortwachtersfunctie rondom de businesscase van processen. En zoals duidelijk mag zijn, is betaalbaarheid en het bouwen van een businesscase een kwestie van interpretatie. Namelijk hoe en wanneer investeer je nu goed in de toekomst, zodat je daar later profijt van hebt? Als straks blijkt dat in de toekomst bedrijfsprocessen, van rechtswege of vanuit de klantbehoefte, moeten veranderen, dan zijn daar sowieso kosten mee gemoeid. En wat levert dan het tijdig voorsorteren op een nieuwe manier van werken misschien wel juist op?
Er zijn meerdere domeinen en niveaus waarop de komende tijd moet worden geacteerd. Of je als bedrijf nou wilt of niet. De keuze is nu investeren versus afwachten of je misschien later kunt instappen.
Bij later instappen speculeer je als het ware op de kans de eventuele opgelopen achterstand tegen die tijd alsnog te kunnen repareren. En in de regel zijn dergelijke reparatierondes een kostbare zaak!
De vijf meest belangrijke thema’s om nu op te anticiperen
CO2
De eerste en het meest bekende transitie thema is het terugdringen van Co2-uitstoot. We zijn jarenlang verwend met de mogelijkheid om vrijwel onbeperkt fossiele brandstoffen om te zetten in energie. Al die tijd hebben we nooit een manier gevonden om het restproduct hiervan, Co2, te hergebruiken zodat het ons niet in de weg gaat zitten. Inmiddels hebben steeds meer bedrijven een manier gevonden om hun Co2-uitstoot te verminderen. Sommigen doen er iets goeds mee en verdienen er zelfs geld mee. Bijvoorbeeld door de Co2 af te vangen en ter beschikking te stellen aan de tuinbouw. Er is dus geld te verdienen aan Co2.
Energietransitie
Het volgend thema, wat daar erg aan verwant is, is de energietransitie. Niet alleen de uitstoot-reductie is een thema, maar ook het nieuwe alternatief voor fossiele brandstoffen is in zichzelf een thema. Op dit moment schieten de sun-farms de grond uit. Hierbij worden grote oppervlakten, vaak voorheen landbouwgrond, voorzien van zonnepanelen. Maar ook windmolens in zee en het stroom opwekken uit de getijden in zee, is een steeds lucratievere business. Op den duur wordt elektrificatie van bijna alle gebruiksmiddelen de toekomst. Nu instappen op een langer houdbare manier van energievoorziening geeft een enorme voorsprong. Nederland heeft – wereldwijd – bijvoorbeeld een uitstekende positie om koploper te worden in de waterstof-economie. We hebben de infrastructuur al, we moeten het alleen nog energie neutraal zien op te wekken. Wereldwijd zoekt men naar manieren om waterstof in te zetten als energiedrager en brandstof voor lokaal gebruik. Juist handelsland Nederland kan hierin een innovatieve rol pakken en dat zie je ook bij diverse bedrijven op verschillende plekken in Nederland gebeuren.
Circulariteit
Innovaties rondom afvalmanagement en circulaire economie is een volgend groot thema. We moeten simpelweg minder weggooien en in de ovens verbranden. Grondstoffen worden schaars en vaak zijn delen van producten heel goed te hergebruiken, mits we daar onze innovatieve gedachten maar over laten gaan. Uiteraard is het op den duur goedkoper om complete componenten te hergebruiken dan ze constant opnieuw te maken uit nieuw materiaal. Daarom geeft het investeren als bedrijf in de logistiek om je eigen producten weer terug te krijgen na het afdanken door de gebruiker, in veel gevallen een enorme profijtelijke businessmodellen. Als je nu al nadenkt over hoe je straks met het overschot aan je oude producten, weer nieuwe producten kunt maken, dan heb je waarschijnlijk een betere businesscase dan een bedrijf dat constant nieuwe grondstoffen moet kopen. De voorspelling is dat grondstoffen duurder gaan worden en dat milieubelasting bij productie fiscaal steeds zwaarder belast zal gaan worden. Kortom, er is geld te verdienen aan het terughalen van de grondstoffen in je eigen producten.
Met het thema circulariteit, komen we in het domein van de immateriële zaken die onmiskenbaar de businesscase ‘meetbaar’ positief of negatief kunnen beïnvloeden.
Diversiteit & Inclusie
Meer dan 75% van alle innovaties zijn sociale innovaties en dus geen technologische vernieuwingen. Als gebruikers niet bewust zijn van de waarde van een afgedankt product, zal deze minder snel geneigd zijn om mee te werken aan een retourstroom richting de producent. Menselijk gedrag beïnvloeden gaat de sleutel worden om duurzaamheid te bereiken. Uitdragen waar het bedrijf voor staat en de beïnvloeding van het gedrag van de klant, wordt vaker onderdeel van de businesscase. Maar niet alleen het gedrag van de klant, maar ook het eigen gedrag jegens de eigen stakeholders, wordt steeds belangrijker. Voor het uitdragen van de bedrijfsvisie en het rond maken van de productiecirkel van produceren, distribueren, consumeren en collecteren, zijn alle stakeholders nodig. Maar zij zullen, zeker in de toekomst, veel meer divers en pluriform zijn, bovendien zien we de employability van stakeholders steeds belangrijker worden. Inclusiviteit, voor iedereen zou er een plekje binnen het bedrijf moeten zijn om van waarde te zijn.
Leiderschap en Bedrijfsvoering
Dit brengt ons tot een vijfde en misschien wel meest omvattende thema. Er moet op een andere manier leiding worden gegeven aan duurzaamheid dan men voorheen deed in de meer traditionele manier van leidinggeven binnen bedrijven. Er zijn meer, maar vooral ook andere zaken nodig, om een succesvol bedrijf te leiden. Bedrijven, maar vooral de huidige leidinggevende doen er goed aan om zich nu al te oriënteren op deze leiderschapstransformatie. Het veranderen hoeft op zichzelf niet eens zo ingewikkeld te zijn, mits men zich maar bewust wordt van de veranderingen, juist op financieel-economisch patronen die de komende jaren zullen gaan plaatsvinden.
En daarmee komen we weer bij de rol van de CFO en het hoofd bedrijfsvoering. Op dit moment regeert een gedachtengoed dat een vrij eenzijdig waardenpatroon heeft. Zolang het financieel profijtelijk is, is dat de beste manier van sturing.
In de toekomst zullen meerdere waardepatronen richting gaan geven aan de bedrijfsvoering. Alleen financieel-economisch gewin zal steeds meer bestraft worden met maatregelen die bedrijven zullen dwingen ook met andere waarden rekening te houden.
De CFO van de toekomst gaat zich moeten gaan richten op een veel ‘rijkere’ de meet- en regeltechniek van alle waarden en dus niet alleen het eindbedrag in het financieel jaarverslag.
Mogelijk brengt dit ook een verschuiving van functies en portefeuilles binnen het bestuur met zich mee. We gaan vaker, naast de CEO, de CFO ook een CSO (Chief Sustainability Officer) tegenkomen. En deze gaat een cruciale rol krijgen. Er moet namelijk een transitie begeleid worden, wat de CEO en CFO niet alleen kunnen.